Sermo Sancti Bernardi Claraevallensis

IN FESTO SS. PETRI ET PAULI APOSTOLORUM

(Patrologia Latina, J-P. Migne, 183:405C-408C)

SERMO I. De triplici custodia quam apostoli habent super nos, et de tribus gradibus conversationis nostrae.

0405C

1. Gloriosa nobis solemnitas illuxit, quam praeclari martyres, martyrum duces, apostolorum principes, morte clarissima consecrarunt. Isti sunt Petrus et Paulus, duo magna luminaria, quos Deus in corpore Ecclesiae suae constituit quasi geminum lumen oculorum. Hi mihi traditi sunt in magistros et in mediatores, quibus secure me committere possim: quia et notas mihi fecerunt vias vitae, et mediantibus illis ad illum Mediatorem ascendere potero, qui venit pacificare per sanguinem suum et quae in coelis, et quae in terris sunt. Ille enim in utraque 0405D natura purissimus est, qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus. Quomodo ergo ad illum accedere audebo, qui sum supra modum peccans peccator, qui peccavi supra numerum arenae maris, cum ille purior, ego impurior esse non possim? Verendum ne incidam in manus Dei viventis, si illi appropinquare vel inhaerere praesumpsero, quem a me tanta differentia dividit, quantum distat inter bonum et malum. Propterea dedit mihi Deus homines istos, qui et homines essent, et peccatores, et maximi peccatores, qui in se ipsis et de se ipsis discerent qualiter 989 aliis misereri deberent. Magnorum enim criminum rei magnis criminibus facile donabunt veniam, et in qua mensura mensum est eis, remetientur nobis. Peccavit peccatum 0406C grande Petrus apostolus; et fortassis quo grandius nullum est: et tam velocissime, quam facillime veniam consecutus est, et sic, ut nihil de singularitate sui primatus amitteret. Sed et Paulus qui in ipsa viscera nascentis Ecclesiae tam singulariter quam incomparabiliter grassatus est, per ipsius Filii Dei vocem ad fidem adducitur, et pro tantis malis tantis bonis repletus est, ut Vas electionis fieret ad portandum nomen ejus coram gentibus, et regibus, et filiis Israel (Act. IX, 15): vas dignum, et coelestibus ferculis repletum: de quo et sanus escam, et infirmus accipiat medicinam.

2. Tales decebat humano generi pastores et doctores constitui, qui et dulces essent, et potentes, et 0406D nihilominus sapientes. Dulces, ut me blande et misericorditer susciperent; potentes, ut fortiter protegerent; sapientes, ut ad viam, et per viam ducerent quae ducit ad civitatem. Quid Petro dulcius, qui tam dulciter ad se omnes convocat peccatores, sicut et Actus apostolici et Epistolarum ejus series attestatur? Quid illo potentius, cui et terra obedivit, cum mortuos reddidit, et mare sub pedibus ejus se calcabile praebuit (Matth. XIV, 29); qui Simonem Magum spiritu oris sui in aere attigit, qui claves regni coelorum tam singulariter accepit, ut praecedat sententia Petri sententiam coeli? Denique quodcunque ligaveris, inquit, super terram, erit ligatum et in coelis; et quodcunque solveris super terram, erit solutum in coelis (Matth. XVI, 19). Quid autem illo sapientius, 0407A cui non caro et sanguis, sed Pater qui in coelis est, sapientiam illam, quae de coelis est, multa largitate revelavit? Libentissime Paulum sequor, qui prae nimia dulcedine luget eos qui peccaverunt, et non egerunt poenitentiam (II Cor. XII, 21): qui fortior est omni principatu et potestate (Rom. VIII, 38): qui sapientiam et medullam sacrorum sensuum non a primo vel secundo, sed a tertio coelo largiter asportavit (II Cor. XII, 21).

3. Hi sunt magistri nostri, qui a magistro omnium vias vitae plenius didicerunt, et docent nos usque in hodiernum diem. Quid ergo docuerunt vel docent nos apostoli sancti? Non piscatoriam artem, non scenofactoriam, vel quidquid hujusmodi est: non Platonem legere, non Aristotelis versutias inversare, 0407B non semper discere, et nunquam ad veritatis scientiam pervenire. Docuerunt me vivere. Putas, parva res est scire vivere? Magnum aliquid, imo maximum est. Non vivit qui superbia inflatur, qui luxuria sordidatur, qui caeteris inficitur pestibus; quoniam non est hoc vivere, sed vitam confundere, et appropinquare usque ad portas mortis. Bonam autem vitam ego puto, et mala pati, et bona facere, et sic perseverare usque ad mortem. Dicitur vulgo, quia qui bene se pascit, bene vivit. Sed mentita est iniquitas sibi; quia non bene vivit, nisi qui bonum facit.

4. Arbitror autem quod tu, qui in congregatione es, bene vivis, si vivis ordinabiliter, sociabiliter et humiliter: ordinabiliter tibi, sociabiliter proximo, humiliter Deo. Ordinabiliter, ut in 0407C omni conversatione tua sollicitus sis observare vias tuas, et in conspectu Domini, et in conspectu proximi, cavens et tibi a peccato, et illi a scandalo. Sociabiliter, ut studeas amari, et amare; blandum te et affabilem exhibere; supportare non solum patienter, sed et libenter infirmitates fratrum tuorum, tam morum quam corporum. Humiliter, ut cum haec omnia feceris, spiritum vanitatis studeas exsufflare, qui ex hujusmodi nasci solet; et quantumcunque illum senseris, negare omnino consensum. Sic et in patiendo malum, quoniam triplex est, triplicem providentiam adhibere te oportet. Est enim quod a te pateris, quod a proximo, quod a Deo. Primum est austeritas poenitentiae; 990 secundum, vexatio 0407D alienae malitiae; tertium, flagellum correctionis divinae. In eo quod a te pateris, debes voluntarie sacrificare; quod a proximo, patienter ferre, quod a Deo, sine murmure et cum gratiarum actione sustinere. Non sic multi filiorum Adam, qui erraverunt in solitudine, in inaquoso (Psal. CVI, 4). Erraverunt plane, et errant a via veritatis, qui in solitudinem superbiae recedentes, socialem vitam habere non volunt, quorum singularitas associari non potest. Sed et in inaquoso; quia nullo imbre lacrymarum compuncti, in terra sterili et arenti perpetua siccitate morantur. Propterea viam civitatis habitaculi non invenerunt; quia inveterati in terra aliena, 0408A coinquinati sunt cum mortuis, deputati cum his qui in inferno sunt.

5. Non erat ita solitarius ille, de quo sanctus Jeremias ait: Bonum est viro, cum portaverit jugum ab adolescentia sua. Sedebit solitarius, et tacebit, quia levavit se super se (Thren. III, 27, 28). Illi erraverunt, sed iste sedebit. Semper enim illi errant corde; iste autem non sedet, sed sedebit solitarius, cum habuerit honorem singularitatis, illius videlicet judiciariae potestatis insigne, quod sancti in terra sua possidebunt, cum laetitia sempiterna erit eis. Tacebit etiam, id est cum tranquillitate judicabit, sicut Dominus sabaoth cum tranquillitate judicat omnia . Quare? Quia levavit se super se, id est cum adolescens esset, et aetatis lubricae sentiret ardores, 0408B senem induit, relinquens quod erat, assumens quod non erat. Levavit, inquit, se super se: quia non respicit ad se, sed ad illum qui est super se. Sedebit enim, et tacebit etiam modo a strepitu diabolicarum suggestionum, a strepitu carnalium desideriorum, a strepitu mundi. Felix anima, quae linguas istas non exaudit, audiat licet: illa multum felicior, si tamen aliqua est, cui penitus non loquuntur. Haec est sapientia, quam Apostolus loquitur inter perfectos, abscondita in mysterio, quam nemo principum saeculi hujus cognovit (I Cor. II, 6, 7). Sic me apostoli et vivere et conscendere <alias, credere> docuerunt. Gratias tibi ago, Domine Jesu, qui abscondisti haec a sapientibus, et prudentibus, et revelasti ea parvulis istis qui te secuti sunt, et reliquerunt omnia 0408C propter nomen tuum.

Beatus Pelbartus de Themeswar (1435-1504):

In festo Corporis Christi

Sermo tertius de mirabili potentia Christi in tam miraculosa exsistentia in Eucharistiae sacramento

Memoriam fecit mirabilium suorum misericors et miserator Dominus, escam dedit timentibus se. Ps. CX. ¹ (A)

Omnipotens Dominus noster Iesus ut clara fide ostendatur, quod ipse est magnus et mirabilis ac summe laudibilis et amabilis Deus caeli, voluit instituere altissimum et miraculosissimum sacramentum Eucharistiae pro nostra salute. In qua ostendit nobis miram benignitatem, cum angelis nos similes effecit in hoc, quod eodem pane, scilicet Christo frueremur in praesenti per fidem, quo illi fruuntur per speciem in patria. Ostendit etiam miram potestatem, cum ex substantia panis divino miraculo fit corpus Christi. Unde de his canit Ecclesia: Panis angelicus fit panis hominum, dat panis caelicus figuris terminum. O res mirabilis, manducat Dominum pauper, servus et humilis. De huiusmodi itaque pietate et mirabili operatione in sacramento praevidens David in Spiritu Sancto dicit verba praemissa: Memoriam fecit mirabilium suorum, scilicet quae fecit in datione mannae filiis Israel, quod fuit figura huius sacramenti. Sequitur: misericors et miserator Dominus escam etc. Iuxta quae verba tria mysteria notabimus:
· Primum dicitur divinae potestatis, in ipsa conversione
· Secundum dicitur credendae miraculositatis, in huius excellenti conditione
· Tertium dicitur indubiae veritatis, in signorum monstratione (B)
Circa primum de potestate divina, qua scilicet Christus potest convertere panem in corpus suum et vinum in sanguinem, sit pro conclusione verbum Augustini et concordantis Bernardi in Epistola ad Petrum papam dicentis, quod divina opera in hoc sacramento non sunt discutienda ratione, sed credenda firma fide, pro luce rationis habendo omnipotentiam conditoris. Ex quo ergo catholica fides profitetur, quod Christus divina potentia convertit panem in suum sacrum corpus et vinum in sanguinem in consecratione huius sacramenti. Idcirco pro fidei firmamento probatur hoc fore Christo possibile secundum doctores sacros pluribus modis:
· Primo ex ratione
· Secundo ex documento figurae
· Tertio ex declaratione
· Quarto exemplis gratiae et naturae
Primo ex ratione, quia quidquid potest facere maius, potest et minus, II. Topicorum. Sed Deus solo verbo fecit maius, scilicet totum mundum ex nihilo, et omnes angelos et animas humanas facit sic. Ps.: Dixit, et facta sunt, ² ergo multo fortius potest facere aliquid ex aliquo, scilicet corpus Christi ex pane. Unde de consecratione dist. II. c. „Revera” Ambrosius dicit: Sermo, qui potuit facere ex nihilo, quae non erant, potest ea mutare in id, quod erat. Nimirum quaerit Richardus super IV. dist. XI. ar. I. q. VI., videlicet in quo fecit Deus maius miraculum, an in creatione mundi ex nihilo, an in incarnatione Christi, an in transsubstantiatione panis et vini in Eucharistia. Et respondet, quod simpliciter in ipsa mundi creatione est maius miraculum, quia ibi a termino, a quo minus est de possibilitate mutationis ad terminum ad quem, eo quod nil et ens summe distent per contradictorium et sine ulla proportione naturali, in creatione autem ex nihilo fit aliud, in incarnatione autem ex parte termini ad quem praecellentius est miraculum, scilicet ut creatura uniretur ipsi Deo altissimo, qui summe et improportionabiliter excedit omnem creaturam. Unde ibi est miraculum miraculorum omnium. Sed transsubstantiatio est prae ceteris praedictis minus mirabilis, cum ex aliquo transsubstantiatur aliquid, licet secundum quid sit mirabilior, inquantum fit in aliquid praeexsistens, scilicet in corpus Christi, quod non augetur, nec mutatur. Unde valet argumentum, quod si Deus illa potuit, scilicet creationem et incarnationem, multo fortius potuit et potest transsubstantiationem istam.
Secundo ex documento figurae, quia multis veteribus figuris docemur Deum egisse supra naturam, et posse quodlibet convertere in quodlibet sua omnipotentia, ut deducit Ambrosius li. De sacramentis. Patet primo de Adam, qui formatus est ex limo terrae converso subito virtute divina in carnem et sanguinem. Secundo de Eva facta subito ex costa Adae. Tertio de uxore Lot conversa subito in statuam salis. Quarto de virga Moysi mutata in serpentem. Quinto de flumine Aegyptiorum in sanguinem mutato, et de multis aliis. Idem ergo Deus, qui illa fecit, et hanc potest transsubstantiationem facere, et facit invisibiliter sub speciebus. (C)
Tertio ex declaratione nota, quod legitur mutasse unam rem in aliam. Aliquando sic, quod substantia simul et accidens mutata sunt, ut in conversione aquae in vinum fecit Ioh. II. ³ Aliquando autem sic, quod manente substantia accidens mutatum est, sicut quando mutavit aquas Mara ⁴ in dulcedinem, Exo. XLI. ⁵ Denique secundum aliquid fecit etiam tertio mutationem substantiae manente accidente aliquo modo saltem quantitatis et figurae, licet non totaliter, ut quando uxor Lot versa est in statuam salis, Gen. XIX. ⁶ Talem tamen mutationem, scilicet substantiae remanentibus accidentibus et per se stantibus numquam fecit, nisi in hoc mirabili sacramento Eucharistiae. Cum autem Christus sit Deus omnipotens, illa eadem sua potestate, qua mulier conversa est in statuam salis, in instanti facere potest, quod substantia panis manentibus omnibus accidentibus convertatur in corpus Christi. Unde Eccl. VIII.: Omne, quod voluerit, faciet, et sermo eius potestate plenus est, nec quisquam potest dicere: cur ita facis etc. ⁷ Tenendum est ergo firma fide, ut est sententia communis sanctorum Bonaventurae, Thomae, Richardi, Petri in IV. dist. XI., Alexandri, sed et aliorum, quod in hoc sacramento virtute verborum Christi transsubstantiatur vel convertitur substantia panis tota in corpus Christi totum actu exsistens solis accidentibus remanentibus, ut fides locum habeat secundum dictum Ambrosii. Contrarium autem credere ad haeresim pertinet.
Si ergo quaeras, quomodo de pane fit corpus Christi, respondet Maximus in sermone: Enarrari potest, credi potest, scilicet quia Deus omnia, et hoc bene potest. Si lingua et sensus deficit, tunc fides sufficit. Nam magna est fidei perfectio, et erit copiosa remuneratio, cum tantum Deo per fidem credimus, quod sermone explicari non potest. Item si quaeras, quomodo possim credere, cum sensus contradicit, respondetur, quod in multis etiam aliis non est credendum sensui, ergo a fortiori nec hic in articulo fidei. Nam sol apparet visui esse quasi cubitalis rotunditatis, cum sit et credatur maior tota terra. Item quando baculus rectus mittitur in aquam, apparet sensui esse fractus, et tamen non creditur in hoc sensui, sed intellectui. Item descendentibus per fluvium in navi videtur portus et ligna in portu retrograde moveri, et tamen non est tunc credendum sensui. Maxime autem in his, quae sunt fidei, credendum est Deo super omnem sensum et super omnem intellectum, quia plus potest Deus facere, quam intellectus possit capere secundum Hilarium De Trinitate. Hinc dicit Gerson li. IV., quod plus debet homo credere Deo omnipotenti in hoc sacramento, quam proprio sensui, aut etiam visibili signo cuicumque.
Quarto probatur exemplis naturae et gratiae. Nam in naturalibus videmus, quod aqua in vite convertitur tandem in vinum. Item semen iactum in terram convertitur in herbam et fructus granorum multorum, vapores in nubes et pluvias et ranas. Item ictus fulminis subito redigit gladium in vagina exsistentem in pulverem vagina manente illaesa. Item Bonaventura in suo sermone dicit, quod in Hibernia est lacus, in quo si palus figitur, quidquid terrae immergitur, convertitur in ferrum, quidquid vero aquis operitur, in lapidem commutatur. Item experimur, quod virtute naturae cibus et panis et potus convertuntur in substantiam aliti. Si haec potest natura facere, quid ergo naturarum Dominus potest? Praeterea ut probat Ambrosius De sacramentis, de consecratione dist. II. „Revera”: Plus potest et maior est vis gratiae, quam naturae, quia vis gratiae potest mutare naturam, sicut patet in virga Moysi bis mutata, Exo. IV. et VII. ⁸ et in multis aliis, praecipue in conceptu virginali, quod natura non potuit, sed gratia. Hinc Ambrosius ubi supra: Liquet, quia praeter naturae ordinem Virgo generavit. Et hoc, quod conficimus, corpus ex Virgine est. Quid hic quaeris naturae ordinem in Christi corpore, cum praeter naturam sit ipse Deus Iesus partus ex Virgine? Haec ille. O ergo benedicti Iesu omnipotentia, te confitemur, te glorificamus, te adoramus in hoc sacramento. Sed vae, vae, vae peccatoribus, qui non oboediunt Christo, ut a suis peccatis convertantur, tamen omnis creatura oboedit, digni sunt ergo damnatione. (D)
Circa secundum de miraculositate huius sacramenti sit pro conclusione exclamatio Bernardi in haec verba dicentis: O sacrum – inquit – et caeleste mysterium, o insigne spectaculum, o sollemne miraculum, Deus, qui mirabilis apparet in omnibus, ipse mirabilior creditur, dum per nos mirabilia operatur, in Eucharistiae scilicet consecratione mediantibus sacerdotibus, propter quod etiam Ecclesia hoc sacramentum dicit mirabile: Deus, qui nobis – inquit – sub sacramento mirabili passionis tuae memoriam reliquisti etc. Pro hoc ergo notandum, quod secundum numerum decem praedicamentorum in hoc sacramento decem mirabilia firma fide credenda docentur a doctoribus, quae breviter pro captu simplicium prosequamur.
Primum mirabile secundum praedicamentum substantiae est, quod per consecrationem panis in corpus, et vinum in sanguinem transsubstantiatur. Unde Ambrosius li. De sacramentis et habetur de consecratione dist. II. „Panis”: Panis ante consecrationem iam corpus Christi est post consecrationem, quia sermo Christi creaturam mutat, et sic ex pane fit corpus Christi, et vinum cum aqua in calice mixtum fit sanguis Christi. Et infra: Vide ergo, quam potens est sermo Christi universa convertere. Deinde ipse Christus testificatur, quod corpus suum et sanguinem suum accipiamus, de cuius fide et testificatione dubitare non debemus. Haec ille. Et de hoc satis probatum est in primo articulo huius sermonis. Non ergo est putandum, quod in hoc sacramento sit corpus Christi et sanguis tantummodo sicut in signo repraesentativo, quia hoc esset erroneum et damnabile, de consecratione dist. II. „Ego Berengarius”. Sed credendum est ibi esse vere et realiter. Unde Iohan. VI.: Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus, ⁹ id est non figuraliter, sed realiter etc. Magis ergo debet hoc sacramentum revereri, quam imago Christi quaecumque, quia in imagine est Christus tantummodo ut in signo, hic autem realiter et vere. (E)
Secundum mirabile iuxta praedicamentum quantitatis, quod Christus secundum suae quantitatis magnitudinem totus sub parva hostia et totus sub vini specie continetur, et sub qualibet parte earum, scilicet specierum totus Christus est et continetur. Unde Hieronymus de consecratione dist. II. „Singuli” dicit: Singuli autem totum accipiunt Christum, et singulis portionibus totus est, nec per singulos minuitur, sed integrum se in singulis praebet. Haec ibi. In hoc autem fides adiuvatur, quomodo hoc possit fieri, tripliciter: Primo ex ratione, quia Christus est indivisibilis. Unde canit Ecclesia:
Fracto demum sacramento
ne vacilles, sed memento
tantum esse sub fragmento,
quantum toto tegitur.
Item secundum Richardum super IV. dist. X. q. I. ar. II. quia corpus Christi in sacramento est organicum vivens, quod non potest esse sine sua naturali quantitate, sub specie ergo panis totus est Christus cum sua quantitate. Similiter sub specie vini, quia quantitas inseparabiliter comitatur corpus Christi, cui unitus est sanguis, sicut et anima et divinitas. Nec quantitas corporis Christi commensuratur quantitati speciei, nec pars respondet parti, sed sub qualibet parte hostiae est tota eius quantitas, sicut et totum eius corpus vel totus Christus. Unde ibidem q. VI. allegat Innocentium de officio missae, parte III. c. IX. dicentem sic: Salva fidei maiestate ubi panis est consecratus, sub tota specie totum corpus exsistit. Sic enim miraculose totum corpus in singulis partibus continetur, quoniam sub singulis partibus totus est Christus. Haec Innocentius. Sed diceres: Sequitur ergo, quod ibi partes corporis Christi essent inordinatae et confusae, si omnes essent simul sub qualibet parte hostiae. Respondet ibidem Richardus et concordans Thomas, quod non sequitur, quia etsi non sit accipere ordinem partium corporis Christi secundum comparationem ad partes hostiae, tamen ipsae partes corporis Christi habent inter se invicem distinctum esse et ordinatum in suo toto secundum propriam quantitatem. Unde tantum est ibi caput Christi, tantum corpus, quantum in Christo ipso, et ceteris. Secundo adiuvatur in hoc fides exemplo et similitudine. Nam anima est tota in toto homine, et in qualibet eius parte tota. Et sicut anima non est plures, sed una actu in toto homine, sed secundum assignationem partium in qualibet dicitur tota, sic corpus Christi ante divisionem hostiae quamvis sit actu totum sub tota hostia unicum, tamen divisa hostia erit actu pluries super partibus illis totum. Alia est similitudo de speculo quamvis parvo, in quo videtur tota et unica facies humana vel mons magnus, quo speculo fracto sub qualibet parte tota facies vel mons videtur. Tertio adiuvatur miraculosa revelatione fides in hoc. Narrat enim Alexander de Hales in suo scripto IV. Sententiarum, quod quidam religiosi dum instanter peterent, ut communicarent sub utraque specie, ecce sacerdote coram eis celebrante cum frangeret hostiam, concavum patenae visum est totum repleri sanguine. Ad quod omnes obstupuerunt, et cum coniungeret sacerdos partes hostiae, totus ille sanguis visus est recipi intra hostiam reintrando, sicque monstratum est hoc miraculo sub specie panis contineri etiam sanguinem, et econverso, sub specie sanguinis corpus, et eodem modo sub partibus. O quam errant Huscitae, qui communicare volunt sub utraque specie contra universalem consuetudinem et statutum Sanctae Romanae Ecclesiae! (F)
Tertium mirabile circa praedicamentum qualitatis credendum est, quod species panis et vini in hoc sacramento sine subiecto exsistunt, et per se stare creduntur. Unde Magister in IV. dist. XII. in principio dicit sic: Si vero quaeritur de accidentibus, quae remanent, scilicet de speciebus et de sapore, in quo subiecto fundentur, potius fatendum videtur exsistere sine subiecto, quia ibi non est substantia, nisi corporis et sanguinis Dominici, quae non afficitur illis accidentibus, non enim corpus Christi talem in se habet formam, sed qualis in iudicio apparebit, scilicet gloriosam. Remanent ergo illa accidentia, per se subsistentia ad ministerii ritum, ad gustus, fideique suffragium, quibus corpus Christi habens formam et naturam suam tegitur. Haec Magister. Et communi fide a doctoribus tenetur. Unde secundum quod declarat Richardus ibidem, illa accidentia sunt in quantitate, sicut in subiecto, ipsa autem quantitas in nullo subiecto est penitus, et sic species sunt sine subiecto primo, quod est substantia. Non enim illae species sunt in substantia panis et vini, quia illa non remanet post consecrationem, ut dictum est supra. Nec sunt in corpore Christi vel sanguine, quia maioris quantitatis illa sunt et formae gloriosae, ut dicit Magister. Nec sunt in aere, sicut in subiecto, quia aer ipse non est huiusmodi saporis, duritiei et coloris, sed per miraculum virtute divina stant per se. Haec Richardus. Ad hoc autem aliquo modo iuvat exemplum, quia sicut Deus potuit facere, quod ignis non ureret, nec calefaceret tres pueros, Daniel. III. ¹⁰, cum ignis sit propria passio calefacere, et sic ibi fecit Deus substantiam sine proprio accidentiae, ita potest facere accidens sine substantia persistere, ut tenent doctores. (G)
Quartum circa praedicamentum relationis credendum est, quod in hoc sacramento quoad respectum multiplicationis specierum corpus Christi non multiplicatur, nec ad sumptionem a multis factam plus sumitur. Unde Ecclesia canit:
Sumit unus, sumunt mille,
quantum isti, tantum ille,
nec sumptas consumitur.
Ad quod est figura in exemplo de manna. De quo legitur Exo. XVI., quod nec qui plus de ea paraverat, amplius reperit, nec qui minus, reperit minus. ¹¹ Et ad id ratio est clara, quia in singulis idem et totus Christus est non multiplicabilis in se, sicut in multis speculis multiplicatis imaginibus facies mea eadem permanet. Iuxta hoc praedicamentum pro conditione auditorum, ut videbitur, breviter aliquae quaestiones moveri possunt, praecipue secundum certa mirabilia eius, scilicet in motu.
Quaeritur namque, utrum ad motum hostiae movetur corpus Christi etiam in caelo exsistens. Respondet Richardus super IV. dist. X., quod corpus Christi licet in sacramento immobile sit localiter et per se loquendo, est tamen mobile per accidens, scilicet ad illius motum hostiae, sicut patet de anima, quae est immobilis localiter in corpore, sed movetur ad motum corporis. Et in hoc est valde mirabile, quod corpus idem, scilicet Domini Iesu simul movetur ad motum unius hostiae, et quiescit ad quietem alterius hostiae. Item quod movetur sursum et deorsum simul ad motum diversarum hostiarum, sed corpus Christi in caelo est ut in loco, et ibi potest moveri per se. Non oportet ergo, quod cum movetur sub sacramento per accidens, moveatur in caelo per se localiter et econverso, nec in his est contradictio, quia non est secundum idem hic motus et quies, sed secundum motum per se et accidens, sicut anima per accidens movetur moto bracchio vel pede, et quiescit in corde vel in capite vel in quiescente altera manu. Haec ex Richardo.
Item quaeritur, utrum Christus sub sacramento possit manum extendere vel levare et suum sacrum caput tangere. Respondetur secundum Richardum ubi supra, quod cum corpus Christi sit dimensionatum, potest manum levare et ducere ab una parte ad aliam sub sacramento, non tamen potest manum elongare adeo, quod extendat extra speciem panis, et iterum retrahere intra speciem ipsam, quia talis extensio includit distantiam, et sequeretur ibi localis motus, quod non convenit corpori Christi, ut est sub sacramento, ut patuit. Ad id exemplum: Anima non potest suum corpus exire vel excedere et iterato reconiungi, et sic moveri de corpore ad locum et redire, nisi hoc Deus faceret miraculose. O ergo mira Dei sapientia. (H)
Quintum mirabile iuxta praedicamentum actionis credendum est, quod hoc sacramentum in ipsis sumentibus vario modo operatur, ex quo dignis vita et indignis mors aeterna confertur. Unde canit Ecclesia:
Mors est malis, vita bonis,
vide paris sumptionis
quam sit dispar exitus.
Item circa hoc est etiam mirabile, quod ipsa species cum sit sine subiecto, potest efficere, quidquid possit materia panis et vini, scilicet satiare, nutrire et huiusmodi. Potest enim in magna quantitate inebriare, et quidquid posset ex materia panis vel vini per corruptionem generari, puta acetum fieri ex specie illa vini, licet enim istae species non sint in substantia, habent tamen virtutem substantiae quoad haec et similia. Et haec secundum Thomam dantur speciei miraculose, non quidem novo miraculo, sed ex vi miraculi prius facti in transsubstantiatione. Ad haec exemplum de manna, quod dignis erat delectabile iuxta omnis saporis suavitatem, indignis autem nauseam faciebat, et reservatum in diem alterum corruptioni erat obnoxium.
Sextum iuxta praedicamentum passionis credendum est, quod in hoc sacramento corpus Christi cum manducatur, non laeditur, nec laceratur, nec aliquid patitur, unde Augustinus de consecratione dist. II.: Invitat – inquit – Dominus servos suos, ut praeparet eis cibum seipsum, et quis audet manducare Dominum suum, et tamen ait: qui manducat me, vivet propter me, et quando manducatur, vita manducatur, nec occiditur, ut manducetur, sed manet integer totus in caelo, totus in corde tuo. Exemplum aquae III. Reg. XVI. ¹², ubi oleum in lecytho et farina in hydria, de qua comedit Elias et mulier Sareptana cum filio, non sunt imminuta per tres annos et dimidium. Item cum vitrum atteritur vel cristallus, non frangitur nec laeditur lux solis. (I)
Septimum iuxta praedicamentum, ubi credendum est, quod corpus Christi unum numero simul in diversis et omnibus consecratis speciebus totus habetur. Sed quomodo hoc sit possibile, ut idem simul diversis locis habeatur? Hugo de Sancto Victore li. De sacramentis dicit, quod ideo in natura idem corpus in diversis locis esse non potest, quia Deus, naturae conditor talem corporibus dedit legem. Et quia quilibet legislator potest dispensare in lege, quam statuit, et oppositum ordinare. Ideo Deus potuit de suo corpore dispensationem facere pro fidelium utilitate, ut simul sit in pluribus locis. Exemplum de sono vel verbo, quod est simul in pluribus audientibus.
Octavum iuxta praedicamentum, quando quia credendum est, quod mox quando verba consecrationis complentur, Christi corpus conficitur, et quando species corrumpuntur, Christi corpus ibi desinit esse, nec amplius ibi continetur, ut communis est sententia doctorum super IV. Et hoc est mirabile, quod cum illae species sint sine subiecto, nec in corpore Christi, et tamen ad earum desitionem desinit ibi esse corpus Christi. (K)
Nonum mirabile iuxta praedicamentum situs, credendum est enim, quod idem Christus, qui manet in caelo, in ipso sacramento per tantam distantiam situatur tam miro modo, quod immediate numquam tangi possit, quantumcumque species penetrentur. Nam etiam cum masticantur species, corpus Christi dentibus non attingitur, nec atteritur secundum se, ut patet per Hieronymum de consecratione dist. II. „De hac quidam” etc. Et hoc probat Richardus super IV. dist. X., per hoc, quod in cena, quando praesente Christo discipuli hoc sacramentum manducaverunt, dolorem Christus nullum sensit ex hoc, cum tamen tunc erat in carne adhuc passibili. Et ponit exemplum, quod sicut angelus per essentiam aliquando praesens est loco, nec tamen a loco tangitur, nec aliquis homo essentiam eius potest tangere, quantumcumque penetret locum, sic et in hoc sacramento. Si autem hic quaeratur, ad quam partem hostiae situatur caput Christi vel pedes etc., respondet Richardus, quod non potest assignari, quia omnes partes Christi integraliter sunt sub qualibet parte hostiae. Sed ex quo unus et idem Christus est in una hostia habens ordinem partium in se, ad quamcumque partem vult, ad illam habet caput, et consequenter manus et pedes secundum propriam quantitatem et ordinem in se. Si etiam quaeratur, utrum versa hostia vertatur corpus Christi, respondet idem Richardus, quod numquam. Sicut exempli gratia videmus in speculo, quod verso speculo imago faciei non vertitur in eo. Sic etc.
Decimum iuxta praedicamentum habitus. Credendum est enim, quod Christus in hoc sacramento est in habitu luminis gloriae suae, quamvis non videatur, sed speciebus ipsis occultatur, ut dicit Magister in IV. dist. XII. O ergo magne, o mirabilis Deus, o Iesu benedicte, qui tam mirabiliter es in sacramento, miserere nostri propter tuum immensum amorem, quo nobis sic te donasti. O dulcissime Iesu, da nobis pro tali et tanto amore te redamare. (L)
Circa tertium principale de veritate indubia et per signa monstrata sufficiat brevius pro conclusione, quod benedictus Deus crebrius mira signa et multa pro huius sacramenti veritate ostendere est dignatus. Quae quidem enarrari non sufficiunt, per varia enim tempora multiplicantur saepius eius miracula. Nam et ego vidi his temporibus, scilicet anno Domini MCCCCLXXIX. hominem in Christo mihi conscientio se revelantem, quod persaepe Christum videre soleret in sacramento in specie crucifixi vel pietatis et similium, et ore ad os loqui, et ad quaecumque interrogata secreta spiritualia respondere, scilicet in dubiis casibus quid salubrius tenere oporteret. Cumque homo iste saepius petivisset ab eo de revelando die obitus sui, Christus de sacramento visibiliter apparens respondebat: „Non morieris – inquit – usque ad proxima quattuor tempora”, et sic illo tempore adveniente iterato ad futura quattuor tempora atque consequenter singulis annis, quoad vixit, certificabatur, quod non moreretur usque ad futura immediate quattuor tempora. Sed postea cum mori habuit, ipsum diem mortis sibi certitudinaliter praedixit, et sic factum est.
Et multa alia narrantur miracula, inter quae unum celeberrimum, quod narrat Anselmus li. de miraculis Beatae Virginis c. XXXV., quod sacerdos quidam de corpore et sanguine Christi dubitans Beatam Virginem quotidie exorabat in missa pro hac temptatione subvenire. Quodam Sabbato more solito celebrante missam de Beata Virgine ecce post consecrationem disparuit hostia ab altari, et vidit coram se Beatam Mariam in ulnis filium ut puerum tenentem et dicentem: „Ecce iste est Filius meus in hostia, quam sacrificas, modice fidei, quare dubitasti, nonne legisti, quia Filius meus dixit: Panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita?” ¹³ Pluribusque similibus dictis pia mater tradidit ei Filium dicens: „Accipe hostiam tuam, et perfice missam.” Tunc accepit sacrum puerum, et posuit super corporale, et missam coepit prosequi. Cumque pervenisset, ut hostiam frangere deberet, ecce vidit statim ipsum puerum in speciem panis, ut prius erat reversum, et Beatam Virginem cum puero disparuisse, sicque missam complevit. Haec sufficiant. Sunt enim veritatis huius sacramenti innumera testimonia, sed prae omnibus sufficiat nobis verbum Christi, Filii Dei dicentis: Hoc est corpus meum etc. ¹⁴ O ergo fideles animae, veneremur hoc sacramentum ineffabile et tam multipliciter mirabile. Adoremus et deprecemur Dominum Iesum in ipso vere exsistentem, ut det gratiam et gloriam. Amen.

---

¹ Ps 110,4,5
² Ps 32,9; 148,5
³ Ioh 2,9
⁴ Editio: Marath
⁵ Recte: Ex 15,23-25
⁶ Gn 19,14-26
⁷ Ecl 8,3-4
⁸ Ex 4,2-3; 7,12
⁹ Ioh 6,56
¹⁰ Dn 3,50
¹¹ Ex 16,18
¹² III Rg 17,16
¹³ Ioh 6,52
¹⁴ Mt 26,26; Mc 14,22; Lc 22,19; I Cor 10,24

Beatus Pelbartus de Themeswar (1435-1504):
Sermo I. in festo Sanctissimae Trinitatis

(Pomerium de sanctis, Pars aestivalis )

De Sancta Trinitate et eius, scilicet fidei necessitate et salubritate

Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus exercituum, plena est omnis terra gloria eius. Isa. VI.¹ et ad laudem huius festivitatis. (A)

In isto cantico angelico docemur, qualiter Deum credere et colere debeamus exemplo ipsorum Seraphim, qui sunt summi angeli, de quibus ibidem ait Isa.: Vidi – inquit – Dominum sedentem super solium excelsum et elevatum,² et Seraphim stabant subter illud,³ scilicet solium, et post pauca: clamabant – inquit – alter ad alterum, dicentes: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus exercituum⁴ etc. Primo nempe in hoc laudant et praedicant nobis credendam Sanctam Trinitatem, cum ter replicant dicentes: Sanctus, scilicet Pater, sanctus, scilicet Filius, sanctus, scilicet Spiritus Sanctus. Secundo glorificant in Deo essentiae unitatem, cum in singulari numero dicunt de his: Dominus Deus exercituum, videlicet angelicorum et omnium multitudinum creaturarum. Tertio laudant et glorificant divinae maiestatis bonitatem, quae relucet in omnibus creaturis. Ideo addunt dicentes: plena est omnis terra gloria eius, quia ut Augustinus ait: Omnia laudant Deum: caelestia, terrestria, angeli, homines, luminaria caeli, arbores terrae, flumina, maria, et quidquid Deus creavit in caelo et in terra, omnia laudant Deum, praeter vitia. Solus ergo peccator homo est, qui non laudat Deum et Sanctam Trinitatem. Ideo, carissimi, ut digni simus cum angelis laudare Deum, agamus poenitentiam de peccatis. Sicque cantemus cum angelis ad Dei gloriam et dicamus: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus exercituum etc. Iuxta quae verba tria mysteria hic notemus de Sancta Trinitate:
· Primum dicitur sanctae et debitae fidelitatis
· Secundum dicitur sanctae et necessariae credulitatis
· Tertium dicitur sanctae et securae salubritatis (B)
Circa primum mysterium quaeri potest, quali fidelitate obligatur homo Christianus et debeat se habere erga Sanctissimam Trinitatem. Ad quod respondetur per conclusionem, quod omnis Christianus obligatur Sanctae Trinitati praecipue fideli cultu quadruplici, ut elicitur ex verbis praedicti cantus angelici:
· Primo reverentiali timore
· Secundo oboedientiali honore
· Tertio cordiali amore
· Quarto fideli confessione
Primo reverentiali timore, ⁵ ex eo quod laudant Dominum Deum Sabaoth, id est virtutum vel exercituum, in quo docemur, quia beatam Trinitatem debemus summo timore revereri, ne offendamus per peccata, et ad id obligamur. Unde Deut. X.: Quid Dominus Deus tuus petit a te, nisi ut timeas Dominum Deum tuum, et ambules in viis eius etc.⁶ Item Malach. I.: Si ego Dominus, ubi est timor meus, dicit Dominus exercituum.⁷ Orosius super Cantica: Timor Dei est veneratio Dei, qua reveretur homo non ad placitum Dei omnia, quae debebat implevisse. Sic ergo Christianus debet timere Deum et revereri, poenitendo de hoc, quod non implevit promissa in baptismo fidei Trinitatis, scilicet abrenunciare Satanae et omnibus operibus et pompis eius, de consecratione dist. IV. „Prima igitur”, et XVI. q. I. „Sunt quaedam”. Ad id Honorius Solitarius super Ps. refert, quod quidam clericus ignarus non sciens bene implere horas canonicas, ut tenebatur, solebat maxima reverentia in fine psalmorum dicere in laudem Trinitatis: „Gloria Patri et Filio etc.” Cumque mortuus esset, cuidam sibi noto apparuit, qui eum quaesivit, quomodo se haberet propter defectus in horis. Respondit, quod dimissum est per reverentiam „Gloria Patri et etc.” honorando Trinitatem.
Secundo obligamur beatae Trinitati oboedientiali honore tamquam Deo summo Domino videlicet omnium. Ideo laudando angeli dicunt: Sanctus Dominus Deus etc. Augustinus li. II. Confessionum et dist. VIII. „Quae”: Generale – inquit – pactum est societatis humanae obtemperare regibus suis, qua nec magis Deo, regnatori universae creaturae serviendum est. Sicut enim in potestatibus humanae societatis maior minori praeponitur ad oboediendum, ita de omnibus. Haec ille. ⁸Super omnia ergo tenemur oboedire praeceptis Decalogi, quae Sancta Trinitas praecepit. Exod. XX. dicit: Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de terra Aegypti. Non habebis deos alienos coram me etc.⁹ Cum enim dicitur: ego, notatur essentiae unitas, cum dicitur: Dominus, signatur Deus Pater, cum additur: tuus, signatur Filius Dei, qui est noster per carnis assumptionem, et cum additur Deus, signatur Spiritus Sanctus, quia secundum quod dicit Hugutio et Catholicon, dicitur ’deus’ a ’do, das’, vel a ’diligo, diligis’, eo quod dat se et omnia commoda creaturis, et diligit omnia, quae fecit, Sap. XI.¹⁰ Et hoc competit Spiritui Sancto, qui est donum Dei, et qui diligit omnia, inquantum Spiritui Sancto attribuitur amor. Sic ergo patet, quod Sanctae Trinitati obligamur oboedire in praeceptis. Ideo Salvator Matt. XIX. ait: Si vis ad vitam ingredi, serva mandata.¹¹
Tertio obligamur cordiali amore. Matth. XXII.: Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo etc. ¹² Quibus verbis Sancta Trinitas insinuatur. Diliges – inquit – Dominum, scilicet Deum Patrem, subdit: Deum tuum, scilicet Filium eius, Iesum, qui est tuus per humanae naturae assumptionem. Et subdit: ex toto corde et anima etc., ubi Spiritus Sanctus habitat et desiderium Dei inflammat. Rom. V.: Charitas Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis.¹³ Unde Glossa Phil. III.: Vita boni Christiani desiderium est Dei, scilicet Sanctae Trinitatis, quam quando desideras, nondum vides, sed desiderando capax efficieris, ut cum venerit, quod videas, implearis. Haec Glossa. Idcirco beati angeli proclamant sanctum Deum Patrem, sanctum Filium, et sanctum Spiritum, ut insinuent nobis sanctum eius amorem pro bonitate sanctitatis suae ac desiderabilitatem. Omnia enim bonum appetunt, III. Ethicorum et III. Topicorum. Proinde Sancta Ecclesia consuevit hunc hymnum angelicum cantare circa tempus consecrationis corporis Christi et sanguinis eius, ut pro tanto beneficio, scilicet Eucharistiae accendamur in amore Sanctae Trinitatis, quo sanctificati admittamur et digni reddamur cum angelis videre et laudare Deum in caelis, quem in Eucharistia videmus sacramentaliter. Gregorius in praefatione: Per quem, scilicet Christum, maiestatem tuam laudant angeli, adorant dominationes etc. Cum quibus et nostras voces, ut admitti iubeas, deprecamur supplicantes confessionem dicentes: Sanctus, sanctus etc. (C)
Quarto obligamur fideli confessione. Unde Athanasius in Symbolo: Quicumque vult salvus esse, ante omnia opus est, ut teneat catholicam fidem etc. Fides autem catholica haec est, ut unum Deum in trinitate et trinitatem in unitate veneremur. Et hoc angeli insinuent, videlicet trinitatem personarum in unitate essentiae, ut dictum est. Sed hic quaeritur, utrum omnis Christianus teneatur expresse vel explicata fide credere mysterium Sanctae Trinitatis, an sufficit credere tantummodo implicite. Respondetur secundum Thomam II. II. q. II. ar. VIII., quod quilibet catholicus, saltem per modum cuique non negligenti possibilem, obligatur credere vel scire mysterium Trinitatis explicite. Bonaventura quoque et concordans Richardus super III. dist. XXV. dicunt, quod sub necessitate salutis tenentur etiam simplices ad illos articulos fidei explicite credendos, quos eis manifestat non tantum praedicatio, sed etiam Ecclesiactica consuetudo, ut est de unitate deitatis et trinitate personarum, quam ex significatione noscere possunt, cum dicunt: ’In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti’. Ex praedictis praecipue sancti Thomae dictis infert Nicolaus de Ausmo in sua Quadriga certa puncta. Primum, quod Christiano non sufficit dicere: ’Credo in Sanctam Trinitatem’, quia hoc non est explicite confiteri vel scire, haec enim sunt verba valde confusa, et nullum intellectum praebentia, cum trinitas possit referri ad plura, et potest in hoc error esse. Secundum punctum, quod non sufficit etiam, si dicat: ’Credo in tres personas Sanctae Trinitatis’, eadem ratione praedicta. Nam posset in hoc error esse, quod crederet tres deos, vel tres quasi facies in uno homine, sicuti plerique monstruose depingunt sic Trinitatem, quod est erroneum. Tertium punctum, quod nec sufficit dicere: ’Credo in Patrem et Filium et Spiritum Sanctum’, quia in hoc error potest esse apud indoctos secundum humanam rationem, extimando Patrem antiquiorem et Filium iuniorem. Tenetur ergo omnis Christianus secundum catholicae Ecclesiae veritatem credere et operam dare ad intelligendum mysterium Trinitatis in unitate divinae essentiae secundum suas proprietates distinctivas, quae a quolibet non negligente possunt faciliter sciri, ut patebit *II. articulo**pa 001.F*. Unde quidam, qui dicunt se nolle quidquam scire vel curare de Sancta Trinitate, sed tantummodo credere implicite vel in genere, sicut credit Ecclesia, tales in periculo sunt erroris et negligunt salutem. Errare autem vel dubitare circa ea, quae sunt fidei, damnationis est, extra de haereticis c. I. Et talis negligentia addiscendi est ad iniuriam Dei. Unde Gregorius in Moralibus, et habetur dist. XXXVIII. „Si iuxta”: Qui ea – inquit –, quae Dei sunt, sapiunt, a Domino sapiuntur, et qui ea nesciunt, a Domino nesciuntur, Paulo attestante, qui ait: Si quis ignorat, ignorabitur. Haec ille. O ergo Christiane, addisce fidem Sanctae Trinitatis, ut salveris in ea. (D)
Circa secundum ergo mysterium de sancta et necessaria credulitate Trinitatis notandum pro documento conclusionis, quod quattuor sunt praecipua nimisque credibilia praecelsae Trinitatis mysteria, quae usque ad mortem tenere debet fidelis anima firma fide catholica:
· Primum dicitur divinae essentiae unitas
· Secundum dicitur divinarum personarum trinitas
· Tertium dicitur distinctiva earum proprietas
· Quartum dicitur earundem personarum aequalitas
Primum est essentiae unitas. Unde inconcussa fide credendum est, quod Sancta Trinitas, scilicet Pater, Filius et Spiritus Sanctus est unicus Deus et Dominus, non plures dii, immo impossibile est eas personas esse plures deos, cum divinam naturam impossibile est plurificari. Unde Boethius li. de uno et unitate: Necesse est – inquit – summe bonum esse summe unum, immo si dici libeat, unissimus est. Et patet ratio, quia quidquid per superabundantiam dicitur, uni soli convenit, VII. Topicorum secundum Philosophum, ergo si ponerentur plura bona summa, unum destrueretur ab altero. Nam si unum non habet omnem bonitatem, quam habet alterum, non esset summum, cum excederetur ab altero. Si autem haberet, sequeretur, quod illud bonum alterum non esset summum, cum possidetur ab altero. Haec Aureolus. Unde ipsa ratio convincit non posse esse plures deos, de hoc alibi latius. Ad id autem est expressa auctoritas tam Scripturae, Deut. VI.: Audi, Israel, Dominus Deus tuus unus est¹⁴ quam Ecclesiae, nam Athanasius in Symbolo Ecclesiae dicit: Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus, et tamen non tres dii, sed unus est Deus. Dominus Pater, Dominus Filius, Dominus Spiritus Sanctus, et tamen non tres domini, sed unus est Dominus. Quia sicut unamquamque personam Deum ac Dominum confiteri Christiana veritate compellimur, ita tres deos ac dominos dicere catholica religione prohibemur. Item extra de summa Trinitate et fide catholica c. I.: Firmiter credimus et simpliciter confitemur, quod unus solus est verus Deus aeternus, immensus, incommutabilis, omnipotens, ineffabilis, Pater et Filius et Spiritus Sanctus.
Secundum est credendum scilicet divinarum personarum Trinitas. Credere enim debemus, quod ille unus Deus, qui fecit caelum et terram, sic in tribus personis. Unde secundum Augustinum: Si quaeratur a te, o Christiane, quis creavit omnia, respondere debes: Deus. Et si quaeratur, quis est Deus, respondere debes: Pater et Filius et Spiritus Sanctus. (E)
Sed iuxta hoc pro intellectu clariori personarum quaeritur: Utrum vere conveniat Deo, ut nominetur nomine personae, et quid sit persona in divinis. Respondendo nota secundum Scotum super I. dist. XXIII. q. „Unica”, quod magis acceptanda est diffinitio personae, quam ponit Richardus de Sancto Victore IV. de Trinitate c. XXII. dicens: Persona est intellectualis naturae incommunicabilis exsistentia. Nam et hoc patet ex eius etymologia secundum Bonaventuram, quia persona – inquit – dicitur quasi ’per se una’. Per se autem unum proprie dicitur, quod est omnino distinctum ab aliis, et in se indistinctum. Unde sicut homines particulares distincti sunt suis propriis qualitatibus, ita Pater et Filius et Spiritus Sanctus suis propriis notionibus.
Ex dictis ergo accipe quattuor documenta pro simplici populo. Primum est, quod nomen personae non convenit nisi intellectuali naturae, quae est triplex, scilicet humana, angelica et divina. Per hoc enim quod dicitur intellectuali, excluduntur omnia irrationalia. Et per hoc, quod dicitur naturae, quae notat quandam totalitatem, excluduntur partes hominis, ut manus, pes, caput, etc., quae non dicuntur personae. Similiter excluditur et anima hominis, quae etiam separata non dicitur persona, eo quod est pars hominis, et perfectio corporis naturalem habens ad ipsum inclinationem, ut haec probat Scotus. Quamvis autem Magister Sententiarum dicat, quod anima separata est persona, haec tamen opinio a modernis non tenetur. Secundum documentum, quod in divinis non accipitur persona pro facie humana, secundum quod vulgares accipiunt depingentes Sanctam Trinitatem cum tribus faciebus, quod est erroneum, ut supra patuit. Sed omne, quod subsistit in natura intellectuali, apud nos persona dicitur, et apud Graecos hypostasis. Tertium documentum, quod persona in divinis non accipitur secundum communem appellationem pro aliqua una re distincta essentialiter ab alia, ita quod putares sic esse tres personas in divinis, id est tres res essentialiter distinctas, sicut Petrus et Paulus et Iohannes essentialiter distinguuntur. Sed ibi sunt tres personae distinctae proprietatibus suis in unitate essentiae divinae. Persona ergo in divinis accipitur pro aliquo per se sonante, id est significante, non distinctum substantia, sed tantum distinctum proprietate. Ideo Richardus IV. de Trinitate dicit c. XIV.: Personarum – inquit – discretio in divinis est secundum solam originem. In angelis autem secundum solam qualitatem, quia in eis non est propagatio. In hominibus vero secundum qualitatem et originem. Quartum documentum, quod in Deo vere et realiter sunt tres personae secundum Scotum, patet, quia in Deo realiter et in re ex natura rei sine omni etiam operatione intellectus est natura intellectualis et incommunicabilis, scilicet cum proprietate entitas in Patre, similiter in Filio et in Spiritu Sancto, ergo in Deo est persona vere. Ad hoc accipe exempla. Anima humana cum sit unica, verissime et realiter habet tres potentias, scilicet memoriam, intellectum et voluntatem, quae sunt unica anima essentialiter, sed distinguuntur secundum proprietates, quia proprietas memoriae est recordari, intellectus intelligere, voluntatis eligere. Ex memoria nascitur intelligentia, et ex utroque voluntas. Item in igne unico est flamma, splendor et calor, ex flamma procedit splendor, ex utroque calor. Haec causa brevitatis sufficiant. (F)
Tertium credendum in Trinitate est distinctiva personarum proprietas. Ex quo enim dictum est, quod istae tres personae non distinguuntur secundum essentiam, sed tantum secundum proprietates personales, idcirco opus est hoc fideli Christiano intelligere ad credendum, qualibus proprietatibus ipsae divinae personae distinguantur. Et ad hoc secundum fidem catholicam nota tres proprietates ex Symbolo Athanasii dicentis sic: Pater a nullo est factus, nec creatus, nec genitus. Filius a Patre solo [est,] non factus, nec creatus, sed genitus. Spiritus Sanctus a Patre et Filio non factus, nec creatus, nec genitus, sed procedens. Primo ergo credendum est, quod Pater a nullo est, sed ipse generat Filium sibi substantialem, non carnaliter, sed spiritualiter, sicut lumen de lumine, Deum verum de Deo vero, ut canit Ecclesia in Symbolo. Secundo credendum est, quod solus Filius a Deo Patre gignitur ab aeterno. Unde Ps. teste: Deus Pater dicit Filio: Ex utero – hoc est: de substantia divina – ante Luciferum – id est ante creationem stellarum – genui te.¹⁵ Sicut exempli gratia: Sol producit radium, et haec productio quaedam generatio est, et tamen una est Solis et radiorum substantia. Et si Sol fuisset ab aeterno, semper radium genuisset. Sic in proposito. Tertio de Spiritu Sancto credendum est, quod procedit a Patre simul et Filio, qui cum Patre et Filio simul adoratur, ut canit Ecclesia. (G)
Quaeritur, quomodo differt processio Spiritus Sancti a generatione Filii in Deo. Cum enim Spiritus Sanctus de substantia Patris procedit, cur ergo Spiritus Sanctus non dicitur filius Patris. Respondetur secundum doctores super I. dist. XIII., praecipue Bonaventuram et Aureolum, quod differentia est, quia processio geniturae Filii est per modum fecunditatis naturae intellectualis, sicut verbum vel sapientia generatur in concipiente seipsum. In qua genitura transfertur similitudo vel imago Patris ad Filium. Unde Ioh. I.: In principio, id est Deo Patre erat verbum,¹⁶ id est Filius, etc. Sed processio Spiritus Sancti est per modum voluntatis vel amoris, quo Pater amat Filium et Filius amat Patrem, unde ab utroque procedit, nec in hoc est translatio imaginis. Exempli gratia: Petrus generat Paulum, et transfert imaginem suam in genitum Paulum. Sic Dei Filius dicitur imago Dei Patris, ut patet Col. II. Item a Petro procedit amor in Paulum et econverso, sed haec imaginis translatio non fit in amorem. Sic aliquo modo in proposito.
Quartum, quod est credendum in Trinitate, dicitur aequalitas personarum, quia ibi est summa aequalitas virtutis secundum sapientiam, potentiam, bonitatem, immensitatis aeternitatem, sicut et una divinitas. Unde Athanasius in Symbolo: Alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus Sancti. Sed una est divinitas, aequalis gloria, coaeterna maiestas. Qualis Pater, scilicet in bonitate et virtute, talis Filius, talis Spiritus Sanctus. Increatus Pater, increatus Filius, increatus Spiritus Sanctus. Immensus Pater, Filius et Spiritus Sanctus. Aeternus Pater etc. Omnipotens Pater etc. Deus Pater etc. Non est ergo in statu salutis, qui credit, quod Pater sit maior Deus. O ergo Christiana anima, hanc fidem sanctissimam observa, et Deum tuum cognosce, scilicet Sanctam Trinitatem. Ipse est, qui te fecit, ipsius in nomine baptizatus es etc. (H)
Circa tertium principale de sancta et secura salubritate fidei Beatae Trinitatis quaeritur breviter: Unde potest homo habere firmam securitatem salutis in fide Trinitatis? Ratio quaestionis, quia omnis mens deficit ab eius intellectu, quomodo unus et simplicissimus Deus possit esse trinus. Super omnia etiam hoc Christianis Iudaei et infideles quique impingunt, quod tam incomprehensibile et super omnem rationem possibile de Deo credunt. Sed ad haec respondetur, quod securissima et verissima ac salvifica indubitanter probatur fides Trinitatis, praecipue ex quattuor, propter quae merito debet gaudere Christianus pro salubritate huius fidei. Primo ex divina revelatione, quia hanc fidem Trinitatis divinae Deus ipse revelavit et demandavit, qui est summa veritas, et per consequens nec falli, nec fallere potest, ut communis est conceptio. Unde Damascenus li. I. c. II.: Nemo novit Patrem, nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare, dicente Salvatore Matt. XI.¹⁷ Post illam ergo Beatam Trinitatem nullus umquam novit Deum, nisi cui ipse revelavit. Ideo credendum est Deo de seipso, qui se solus ipse bene novit. Secure ergo nos committimus bonitati divinae et eius infallibili veritati, quae ait Matth. VI. apostolis: Euntes docete omnes gentes baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti.¹⁸Secundo ex Scripturae attestatione. Nam Augustinus li. De Trinitate, ut allegatur de consecratione dist. III. c. ultimo dicit: Omnes divinorum librorum veterum et novorum catholici tractatores hoc intenderunt secundum Scripturas docere, quod Pater et Filius et Spiritus Sanctus unius eiusdemque substantiae inseparabili aequalitate divinam servant unitatem. Magister etiam in I. Sententiarum dist. II. c. „Nunc vero” ostendit, scilicet Trinitatem tam ex Veteri Testamento per illud Moysi Gen. I.: In principio creavit Deus caelum et terram, per Deum significans Patrem, per principium Filium, et de Spiritu Sancto infra subditur ibidem, quod Spiritus Domini ferebatur super aquas. Item per illud Ps.: Verbo Domini caeli firmati sunt, et Spiritu oris eius etc.;¹⁹ quam etiam ex Novo Testamento clarissimae sunt auctoritates, ut supra etiam patuit, de quibus prosequi hic longum foret, idcirco in alio sermone de illis dicemus. (I)
Tertio ex creaturarum repraesentatione. Cum enim Deus sit causa omnis creaturae efficiens finalis et exemplaris, omnem ergo creaturam fecit sic, ut repraesentet vestigium suae divinae Trinitatis, ut sicut dicitur Rom. I.: Invisibilia Dei a creatura mundi per ea, quae facta sunt, intellecta conspiciuntur. Sempiterna quoque virtus eius, id est potentia et divinitas, ut sint inexcusabiles,²⁰ scilicet homines. Sed quia videmus in omnibus creaturis relucere vestigium Trinitatis, ut patet per Magistrum, ubi supra dist. III., ubi allegat Ambrosium dicentem sic: Ut Deus, qui natura invisibilis est, etiam a visibilibus possit sciri, opus fecit, quod opificem visibilitate sui manifestavit, ut per certum incertum posset sciri, et ille Deus omnium esse crederetur, qui hoc fecit. Haec ibi. Patent haec in exemplo. Primo in mundo universali est magnitudo creaturarum, in qua potentia Patris. Est etiam ordo, quia aliqua sunt superiora, aliqua media, aliqua inferiora, in quo sapientia Filii. Et praeterea est pulchritudo ornatus, in quo bonitas Spiritus Sancti relucet. Item in corporibus sunt tres dimensiones: longitudo, latitudo et profunditas. Ex longitudine diffusa consurgit latitudo, et ex utroque profunditas secundum Philosophum. Item in quolibet mundi individuo invenies unitatem, speciem et virtutem utilitatis. Item in caelestibus tres hierarchias angelorum, et in qualibet tres ordines. Item in humana anima ad imaginem Dei facta patuit supra Trinitatis vestigium. Sufficiant haec. Praeterea Philosophus I. Caeli dicit: Omnia super tria ponimus, in hoc – inquit – numero adhibuimus magnificare unum Deum eminentem, et Patrem eorum, quae sunt. Quarto ex miraculorum confirmatione. Nam omnia miracula per apostolos et alios in fide Christi facta hanc fidem firmaverunt, scilicet in mortuorum suscitatione et aliis. Pro aedificatione tamen sufficiat narrari, quod legitur de sancto Nicolao episcopo, qui dicitur fuisse in concilio Nicaeno, scilicet ubi editum est Symbolum, ubi cum Arius disputando contra fidem Trinitatis insultaret, Nicolaus arripiens manu laterem ait: „Cur tibi haeretice videtur impossibile in Creatore, quod suo modo est in creatura? Ecce vide trinam rem in hoc uno latere!” Tunc manu tangens laterem statim ignis, quo fuerat decoctus, videntibus cunctis ascendit, aqua defluxit, terra in manu remansit. Adoremus ergo, carissimi, Sanctam Trinitatem et laudemus, ut det gratiam et gloriam.

---

¹ Is 6,3
² Is 6,1
³ Is 6,2
⁴ Is 6,3
⁵ Editio: amore
⁶ Dt 10,12
⁷ Mal 1,6
⁸ Aug. Confess. 3,8: Cum autem deus aliquid contra morem aut pactum quorumlibet iubet, etsi numquam ibi factum est, faciendum est; et si omissum, instaurandum; et si institutum non erat, instituendum est. Si enim regi licet in civitate, cui regnat, iubere aliquid, quod neque ante illum quisquam nec ipse umquam iusserat, et non contra societatem civitatis eius obtemperatur, immo contra societatem non obtemperatur – generale quippe pactum est societatis humanae oboedire regibus suis – quanto magis deo regnatori universae creaturae suae ad ea, quae iusserit, sine dubitatione serviendum est! Sicut enim in potestatibus societatis humanae maior potestas minori ad oboediendum praeponitur, ita deus omnibus.

Cf.: Gratianus: Decretum. Cum apparatu Johannis Teutonici et additionibus Bartholomaei Brixiensis. Bibl. nat. Inc. 147.: „Distinctio VIII. Differt autem ius naturale a consuetudine et constitutione, nam iure naturali omnia sunt communia omnibus, quod non solum inter eos servatur creditur, de quibus legitur: Multitudinis credentium erat cor unum et anima una etc., verum etiam ex praecedenti tempore a philosophis traditum invenitur, unde apud Platonem illa civitas iustissime ordinata traditur, in qua quisque proprios nescit affectus. Iure ergo consuetudinis vel constitutionis hoc meum est, illud vero alterius. Unde Augustinus ait supra Iohannem: Iure divino omnia sunt communia omnibus, iure vero constitutionis hoc meum, illud vero alterius est. Quo iure defendis villas Ecclesiae … Dignitate vero ius naturale similiter praevalet consuetudini et constitutioni, quaecumque enim vel moribus recepta sunt vel scripturis comprehensa, si naturali iuri fuerint adversa, vana et irrita habenda sunt. Unde Augustinus ait in li. Confessionum II.: Adversus naturale ius nulli quicque agere licet. Quae contra mores hominum sunt flagitia, pro morum diversitate sunt vitanda, ut pactum inter se gentis aut civitatis consuetudine vel lege firmatum civis aut peregrini libidine violetur, turpis est enim omnis pars universo suo non congruens. Cum autem Deus aliquid contra pactum quorumlibet iubet fieri, et si ibi numquam factum est, tamen faciendum est, etsi omissum est, restaurandum est, etsi statutum non erat, instituendum est. Scilicet enim regi licet in civitate, cui regnat, iubere aliquid, quod neque autem ipsum quisquam, nec ipse umquam iusserat, etsi non est contra societatem civitatis eius, obtemperatur ei, immo contra societatem fit, si ei non obtemperetur, generale quippe pactum est societatis humanae obtemperare regibus suis, quanto magis Deo regnatori universae creaturae suae ad ea, quae iusserat, sine dubitatione serviendum est, sicut enim in potestatibus societatis humanae maior potestas minori ad oboediendum praeponitur, ita Deus omnibus.”

⁹ Ex 20,2-3
¹⁰ Cf. Sap 11,25: Diligis enim omnia, quae sunt.
¹¹ Mt 19,17
¹² Mt 22,37, cf. Dt 6,5 (etc.)
¹³ Rm 5,5
¹⁴ Dt 6,4
¹⁵ Ps 109,3
¹⁶ Ioh 1,1
¹⁷ Mt 11,27
¹⁸ Mt 28,19
¹⁹ Ps 32,6
²⁰ Rm 1,20

Sermo I. Sancti Bernardi Claraevallensis
in festo Pentecostes.
(Patrologia Latina,
J-P. Migne, 183:323 A-334 C)

Quomodo Spiritus Sanctus tria operatur in nobis.

1. Celebramus, dilectissimi, hodie Spiritus sancti solemnitatem, tota cum jucunditate celebrandam, 0323B dignam omni devotione. Dulcissimum enim quiddam in Deo Spiritus sanctus est, benignitas Dei, et idem ipse Deus. Proinde si celebramus sanctorum solemnia, quanto magis ejus, a quo habuerunt ut sancti essent quotquot fuere sancti? Si veneramur sanctificatos, quanto magis ipsum sanctificatorem convenit honorari? Hodie itaque festivitas est Spiritus sancti, qua visibiliter apparuit invisibilis: sicut et Filius, cum sit nihilominus invisibilis in seipso, dignatus est exhibere se in carne visibilem. Hodie Spiritus sanctus revelat nobis aliquid de seipso, sicut ante de Patre et Filio aliquid noveramus: nam perfecta Trinitatis cognitio, vita aeterna est. Nunc autem ex parte cognoscimus, reliqua credimus, quae minime sufficimus comprehendere. Et de 0323C Patre quidem novi creationem, clamantibus creaturis: Ipse fecit nos, et non ipsi nos (Psal. XCIX, 3). Invisiblia enim Dei, a creatura mundi, per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur (Rom. I, 20). At vero aeternitatem et immutabilitatem ipsius comprehendere multum est a me: lucem habitat inaccessibilem. De Filio autem magnum aliquid novi, ejus gratia, scilicet Incarnationem. Nam generationem ejus quis enarrabit? (Isa. LIII, 8.) Quis comprehendat aequalem genitum genitori? Jam et de Spiritu sancto, si non processionem, quo ex Patre Filioque procedit (illa enim mirabilis facta est scientia ex me; confortata est, et non potero ad eam) (Psal. CXXXVIII, 6), novi tamen aliquid, videlicet inspirationem. Duo enim sunt, unde procedat, et 0323D quo. Processio a Patre et Filio posuit tenebras latibulum suum; sed processio ad homines hodie coepit innotescere, et est jam fidelibus manifesta.

2. Et prius equidem (quoniam sic oportebat) signis visibilibus invisibilis Spiritus suum declarabat adventum: nunc ejus signa quo spiritualiora sunt, eo magis congrua, eo magis videntur Spiritu sancto digna. Venit tunc super discipulos in linguis igneis, ut linguis omnium gentium verba ignea loquerentur, et legem igneam linguae igneae praedicarent. Nemo conqueratur quod minime nobis illa manifestatio Spiritus fiat: unicuique enim datur manifestatio Spiritus ad utilitatem (I Cor. XII, 7). Denique si dicere opus est, nobis ista manifestatio potius quam apostolis facta est. Ad quid enim illis necessariae 0324A linguae gentium, nisi ad conversionem gentium? Fuit in eis alia quaedam manifestatio magis ad eos pertinens: et haec usque hodie fit in nobis. Manifestum enim fuit indutos esse virtute ex alto, qui de tanta 0324B pusillanimitate spiritus ad tantam devenere constantiam. Non est jam fugere, non est abscondi propter metum Judaeorum; constantius modo praedicant, quam delitescerent ante timidius. Denique mutationem illam dexterae Excelsi manifeste declarat principis apostolorum prius quidem inter ancillae verba formido, postmodum inter principum verbera fortitudo, Ibant, ait Scriptura, gaudentes a conspectu concilii, quoniam digni habili sunt pro nomine Jesu contumeliam pati (Act. V, 41): quem sane prius, cum duceretur ad concilium, solum reliquerant fugientes. Quis dubitet advenisse Spiritum vehementem, qui mentes eorum invisibili illustraret potentia? In hunc modum etiam modo quae Spiritus operatur in nobis, testimonium perhibent <alias additur, 0324C in nobis> de eo.

3. Quia igitur mandatum accepimus, ut declinantes a malo, faciamus quod bonum est (Psal. XXXIII, 13); vide quemadmodum Spiritus in utroque adjuvat infirmitatem nostram: nam divisiones gratiarum sunt, idem autem Spiritus (I Cor. XII, 4). Propterea ad declinandum a malo tria operatur in nobis; compunctionem, supplicationem, remissionem. Initium enim revertendi ad Deum poenitentia est, quam sine dubio spiritus operatur, non noster, sed Dei: idque et certa ratio docet, et confirmat auctoritas. Quis enim cum ad ignem venerit algens, et fuerit calefactus, dubitabit ei ab igne venisse calorem, quem habere non poterat sine illo? Sic ergo qui prius iniquitate erat frigidus, si postmodum 0324D fervore quodam poenitentiae accendatur, alium sibi spiritum, qui suum arguit et dijudicat, non dubitet advenisse. Habes hoc et in Evangelio, ubi cum loqueretur de Spiritu quem accepturi erant credentes in eum: Ille, inquit, arguet mundum de peccato (Joan. XVI, 8).

4. Sed quid prodest poenitere de culpa, et non supplicare pro venia? Necesse est ut etiam hoc Spiritus operetur, dulcedine quadam spei replens animum, per quam fiducialiter postules nihil haesitans. Visne ostendam tibi etiam hoc opus esse Spiritus sancti? Utique dum abest ille, tale aliquid in tuo spiritu non invenies. Denique ipse in quo clamamus: Abba, Pater: ipse qui postulat pro sanctis gemitibus inenarrabilibus (Rom. VIII, 15, 26). Et haec 0325A quidem in corde nostro. Quid autem in corde Patris? Sicut in nobis interpellat pro nobis; ita in Patre delicta donat cum ipso Patre, advocatus noster ad Patrem in cordibus nostris, Dominus noster in corde Patris. Itaque quod postulamus, idem ipse donat, qui donat ut postulemus: et sicut nos erigit pia quadam fiducia, ita Deum inclinat ad nos magis pia misericordia sua. Itaque ut omnino scias quia remissionem peccatorum Spiritus sanctus operatur, audi quod aliquando audierunt apostoli: Accipite Spiritum sanctum; quorum remiseritis peccata remittuntur eis (Joan. XX, 22). Et de malo quidem declinando sic.

5. Porro ad faciendum bonum quid in nobis Spiritus bonus operatur? Profecto monet, et movet, et 0325B docet. Monet memoriam, rationem docet, movet voluntatem. In his enim tribus tota consistit anima nostra. Memoriae suggerit bona in cogitationibus sanctis, atque ita ignaviam nostram torporemque repellit. Propterea quoties hujusmodi suggestionem boni senseris in corde tuo, da honorem Deo, et age reverentiam Spiritui sancto, cujus vox sonat in auribus tuis. Ipse namque est qui loquitur justitiam. Et in Evangelio habes quia ille suggeret vobis omnia, quaecunque dixero vobis. Et adverte quid praemiserit: Ille vos docebit omnia (Joan. XIV, 26). Dixeram enim quia docet rationem. Multi siquidem monentur, ut benefaciant; sed minime sciunt quid agendum sit, nisi adsit denuo gratia Spiritus sancti; et quam inspirat cogitationem, doceat in opus proferre, ne 0325C vacua in nobis sit gratia Dei. Sed quid? Scienti bonum, et non facienti, peccatum est illi gratia> (Jac. IV, 17.). Propterea non solum moneri et doceri, verum etiam moveri et affici ad bonum necesse est ab eo utique Spiritu, qui adjuvat infirmitatem nostram, et per quem in cordibus nostris diffunditur charitas, quae est bona voluntas.

6. Itaque cum sic adveniens Spiritus totam possederit animam, suggerendo, instruendo, afficiendo, loquens semper in cogitationibus nostris, ut audiamus et nos quid loquatur in nobis Dominus Deus, rationem illuminans, voluntatem inflammans; non tibi videtur quia totam domum impleverint dispertitae linguae tanquam ignis? Nam in his tribus superius 0325D dictum est animam consistere totam. Sint autem dispertitae linguae propter multiplices cogitationes; sed earum multiplicitas et uno lumine veritatis, et uno charitatis fervore sit tanquam ignis. Aut certe domus adimpletio fini potius reservetur, quando mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem dabunt in sinus nostros. Sed quando haec erunt? Profecto cum completi fuerint dies Pentecostes. Felices vos, qui jam intrastis quinquagesimam requiei, et jubilaeum annum. Fratres nostros loquor, quibus jam dixit Spiritus ut requiescant a laboribus suis. Etenim hoc quoque inter ejus opera reperimus. Duo namque tempora celebramus, fratres; Quadragesimae unum, alterum Quinquagesimae: illud ante Passionem, istud post Resurrectionem; 0326A illud in compunctione cordis et lamentis poenitentiae, istud in devotione spiritus et Alleluia solemni. Prius quidem tempus ipsa est vita praesens, posterius vero quietem sanctorum significat, quae est post mortem. Cum autem venerit illius umquagesimae finis, in judicio scilicet et resurrectione, completis diebus Pentecostes, aderit plenitudo Spiritus, et totam replebit domum. Plena siquidem erit omnis terra majestate ejus, quando non solum anima, sed et ipsum corpus spirituale resurget, si tamen, juxta Apostoli monitum, dum adhuc est animale, fuerit seminatum (I Cor. XV, 44).

Szubdiakónussá szentelésem képei
III. rész
Domine sancte, Pater omnipotens, aeterne Deus, bene + dicere dignare hos famulos tuos, quos ad Subdiaconatus officium eligere dignatus es; ut eos in sacrario tuo sancto strenuos sollicitosque coelestis militiae instituas excubitores, sanctisque altaribus tuis fideliter subministrent: et requiescat super eos Spiritus sapientiae, et intellectus; Spiritus consilii, et fortitudinis; Spiritus scientiae et pietatis; et repleas eos Spiritu timoris tui; et eos in ministerio divino confirmes, ut obedientes facto, ac dicto parentes, tuam gratiam consequantur. Per Dominum nostrum Jesum Christum Filium tuum, qui tecum vivit, et regnat in unitate Spiritus Sancti Deus, per omnia saecula saeculorum. R. Amen.

***

Holy Lord, Father Almighty, eternal God, vouchsafe to + bless these Thy servants, whom Thou hast deigned to call to the office of subdeaconship. Make them in Thy holy temple valiant and watchful sentinels of the heavenly army, faithful ministers, of Thy holy altars. May the Spirit of wisdom and understanding, the Spirit of counsel and fortitude, the Spirit of knowledge and piety, rest upon them; fill them with the Spirit of Thy fear. Strengthen them in the divine ministry, so that, obedient to law and submissive to direction, they may obtain Thy grace. Through our Lord Jesus Christ, Thy Son, who lives and reigns with Thee in the unity of the same Holy Spirit, God, forever and ever. R. Amen.



Omnes qui ordinati sunt subdiaconi et diaconi.

***

All those ordained to the subdeaconate and diaconate.

Wigratzbad, die 27 maii, 2006

Szubdiakónussá szentelésem képei
II. rész
Accipe amictum, per quem designatur castigatio vocis: In nomine Pa + tris, et Fi + lii, et Spiritus + Sancti. R. Amen.

***

Receive the amice, by which is signified moderation of speech. In the name of the + Father and of the + Son, and of the Holy + Ghost. R. Amen.



Accipe manipulum, per quem designantur fructus bonorum operum. In nomine Pa + tris, et Fi + lii, et Spiritus + Sancti. R. Amen.

***

Receive the maniple, by which are signified the fruits of good works. In the name of the + Father and of the + Son, and of the Holy + Ghost.
R. Amen.


Tunica jucunditatis, et indumento laetitiae induat te Dominus. In nomine Pa + tris, et Fi + lii, et Spiritus + Sancti. R. Amen.

***

May the Lord clothe thee with the tunic of gladness and the garment of joy. In the name of the + Father and of the + Son, and of the Holy + Ghost.
R. Amen.

Accipite librum Epistolarum, et habete potestatem legendi eas in Ecclesia sancta Dei, tam pro vivis, quam pro defunctis. In nomine Pa + tris, et Fi + lii, et Spiritus + Sancti. R. Amen.

***

Receive the book of epistles and have the power to read them in the holy Church of God, for the living as well as for the dead. In the name of the + Father and of the + Son, and of the Holy + Ghost.
R. Amen.

Szubdiakónussá szentelésem képei

I. rész

Accedant qui ordinandi sunt Subdiaconi.

***

Let those who are to be ordained subdeacons come forward.

Adepturi filii dilectissimi, officium Subdiaconatus, sedulo attendite quale ministerium vobis traditur: Subdiaconum enim oportet aquam ad ministerium altaris praeparare: Diacono ministrare; pallas altaris, et corporalia abluere; Calicem, et Patenam in usum sacrificii eidem offerre. Oblationes quae veniunt in altare, panes propositionis vocantur. De ipsis oblationibus tantum debet in altare poni, quantum populo possit sufficere, ne aliquid putridum in sacrario remaneat. Pallae, quae sunt in substratorio altaris, in alio vase debent lavari, et in alio corporales pallae. Ubi autem corporales pallae lotae fuerint, nullum aliud linteamen debet lavari, ipsaque lotionis aqua in baptisterium debet vergi. Studete itaque, ut ista visibilia ministeria, quae diximus, nitide et diligentissime complentes, invisibilia horum exemplo perficiatis. Altare quidem sanctae Ecclesiae ipse est Christus, teste Joanne, qui in Apocalypsi sua altare aureum se vidisse perhibet, stans ante thronum, in quo, et per quem, oblationes fidelium Deo Patri consecrantur. Cujus altaris pallae et corporalia sunt membra Christi, scilicet fideles Dei, quibus Dominus, quasi vestimentis pretiosis circumdatur, ut ait Psalmista: Dominus regnavit, decorem indutus est. Beatus quoque Joannes in Apocalypsi vidit Filium hominis praecinctum zona aurea, id est, sanctorum caterva. Si itaque humana fragilitate contingat in aliquo fideles maculari, praebenda est a vobis aqua coelestis doctrinae, qua purificati, ad ornamentum altaris, et cultum divini sacrificii redeant. Estote ergo tales, qui sacrificiis divinis, et Ecclesiae Dei, hoc est Corpori Christi, digne servire valeatis, in vera et Catholica fide fundati; quoniam, ut ait Apostolus: Omne quod non est ex fide, peccatum est, schismaticum est, et extra unitatem Ecclesiae est. Et ideo, si usque nunc fuistis tardi ad Ecclesiam, amodo debetis esse assidui. Si usque nunc somnolenti, amodo vigiles. Si usque nunc ebriosi, amodo sobrii. Si usque nunc inhonesti, amodo casti. Quod ipse vobis praestare dignetur, qui vivit, et regnat Deus in saecula saeculorum.

***

Dearly beloved sons, who are to be ordained subdeacons, carefully consider what office is entrusted to you. The duty of the subdeacon is to prepare the water for the ministry of the altar, to assist the deacon, to wash the altar cloths and corporals, to hand to the deacon the chalice and paten used at the sacrifice. The offerings which are brought to the altar are called the Loaves of Proposition. Of these offerings so much must be placed on the altar as will suffice for the people. There should be nothing in the tabernacle to decay. The cloths which are used for the covering of the altar must be washed in one vessel; the corporals in another one. Where the corporals have been washed, no other linen is to be washed, and the water must be poured into the baptistry. Endeavor, therefore, to perform these material services properly and with careful attention, and in a like manner to fulfill the spiritual obligations symbolized by them. The altar of holy Church is Christ, as John testifies, who says in his Apocalypse that he saw Him as a golden altar standing before the throne. In Him and through Him the gifts of the faithful are offered to God the Father. The palls and corporals of this altar are the members of Christ, namely, God's faithful; with these the Lord is clothed, as it were, with precious vestments as the psalmist says: "The Lord is king, He is clothed with beauty." Blessed John also saw in the Apocalypse the Son of Man girded with a golden cincture, that is, surrounded by the multitude of saints. If, therefore, it should happen through human frailty that the faithful are defiled by some sin, you must minister to them the water of heavenly doctrine, so that, cleansed by it, they may again be an ornament of the altar and take part in the celebration of the divine Sacrifice. Hence, be such as to worthily assist at the divine Sacrifice, and to serve the Church of God, which is the body of Christ. Be grounded in the true and Catholic faith; for, as the Apostle says; All that is not of faith is sin, and schism, and outside the unity of the Church. And so, if hitherto you have been tardy as to the church, henceforth you must be prompt. If hitherto you have been prone to indulge in sleep, henceforth you must be vigilant. If hitherto you have been given to drink, henceforth you must be temperate. If hitherto you have been wanting in honor, henceforth you must be without reproach. May He deign to grant it to you, who lives and reigns, God, forever and ever.

Videte cujus ministerium vobis traditur; ideo vos admoneo, ut ita vos exhibeatis, ut Deo placere possitis.

***

Behold what ministry is entrusted to you. Therefore, I exhort you so to conduct yourselves as to be pleasing to God.