Pelbartus de Themeswar:

Pomerium de sanctis, Pars aestivalis
Sermo XCII.

die 5 novembris

De sancto Emerico sermo tertius

Memento Creatoris tui in diebus iuventutis tuae. Eccs. XII., ¹ et ad laudem huius festivitatis. (A)

Sicut dicit Chrysostomus et docet experientia, homines multum delectantur audire aliqua iucunda nova, et frequenter memorant de hominibus, quos habent sibi carissimos, et per talia clarescit amor ad illos. Sic spiritualiter qui Deum diligunt, saepissime de eo loquuntur, ipsum in corde semper gerere volunt, et in omni casu invocant. Unde et Salvator Math. XII. ait: Ex abundantia cordis os loquitur. ² Sed quoniam beatus Emericus toto corde dilexit Deum a iuventute, immo a pueritia, ideo semper memor fuit Dei, cogitans, quomodo posset placere Deo, die et nocte vacans orationi, meditationi et devotioni verbi Dei. Unde de eo optime potest pro themate dici illud II. Paral. XXXIV.: Cum adhuc esset puer, coepit quaerere Deum, ³ quod ad litteram de Iosia rege scriptum est. Omnibus ergo nobis proponitur in exemplum, quatenus non differamus servire Deo, sicut heu multi male differunt usque ad senectutem vel tempus mortis. Unde unicuique scriptura praedicta dicit: Memento Creatoris tui, scilicet ut ipsum ames, et ipsi deservias in diebus iuventutis tuae, exemplo beati Emerici. Iuxta quae verba tria notemus mysteria, secundum quod in exemplo commendatur sanctus Emericus de tribus:
· Primo de celeberrima Dei recordatione, ibi: Memento Creatoris
· Secundo de tempestiva meriti cumulatione, ibi: in diebus iuventutis
· Tertio de superna praemii felicitatione, quod sequitur ad praedicta (B)
Circa primum de creberrima Dei recordatione accipiamus pro conclusione, quod beati Emerici et aliorum sanctorum exemplo debet quilibet Christianus homo recordari creberrime de Deo, et declaratur sic. Advertendum namque est, quod tria debemus de Deo commemorari frequentius, si volumus in gratia Dei stare et amore.
· Primo ea, quae incitant ad timorem
· Secundo ea, quae inflammant ad amorem
· Tertio ea, quae inducunt ad gratiarumactionem
Primo inquam ea, quae incitant nos ad timorem, et haec potissime sunt tria. Unum est irae Dei per peccatum provocatio, de quo Deut. IX.: Memento et non obliviscaris, quomodo ad iracundiam provocaveris Dominum Deum tuum, ⁴ scilicet per peccatum. Et quoniam ut dicitur Iac. III.: In multis offendimus omnes. ⁵ Debemus ergo omnes memorari de offensis, ut iram Dei placare possimus per poenitentiam. Unde Apoc. II.: Memento, unde excideris, et age poenitentiam, ⁶ nam hoc est remedium contra Dei iram. Hinc Chrysostomus super Heb. dicit: Nullum tale remedium est ad placandum Deum, sicut continuata memoria delictorum in poenitentia. Exemplum de Ezechia rege, qui dixit: Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine animae meae, ⁷ et sic Dei misericordiam promeruit ac prolongationem vitae XV annis, ut habetur Esaiae XXXVIII. O quis non pertimescat Deum, si pensat, quoniam aeterna tormenta praeparavit peccatoribus in Inferno.
Secundum est, quod debemus memorari ad pertimescendum videlicet mortis et iudicii divini consideratio. Unde Ecci. VII.: Memorare novissima, et in aeternum non peccabis. ⁸ Item Eccs. XI.: Si multis annis vixerit homo, et in omnibus his laetus fuerit, meminisse debet tenebrosi temporis, ⁹ scilicet mortis et diei necessitatis, id est iudicii, ubi homo necessitate angustiatur ad reddendam rationem de omnibus suis factis et cogitatibus. Unde loquendo cum Bernardo in Meditationibus: Vae mihi peccatori, si poenitentiam non egero, statim praesentabor ante districtum iudicem de omnibus operibus meis redditurus rationem. Tunc demisso capite malae conscientiae in iudicio stabo, et dicetur mihi: Ecce homo et opera eius. Haec debet cogitare iustus. Iuxta illud Prover. XII.: Cogitationes iustorum iudicia, ¹⁰ per talia enim pertimescit facere peccata. Ecci. I.: Timor Domini expellit peccatum. ¹¹
Tertium ad pertimescendum memorari debemus aeternitatem cruciatus in Inferno. Unde Bernardus: O miserabiles miseri, quos seducunt miseriae huius vitae, ut ducant in bonis dies suos, et in puncto ad Inferna descendant, ubi non una die, non decem aut mille, nec centum milibus annorum, sed ardebunt sine fine saeculorum.
Secundo debemus memorari ea, quae inflammant ad Dei amorem, quae sunt beneficia nobis impensa a Deo. Primo quidem in creatione, quia fecit nos ad imaginem suam, et praeposuit omnibus creatis in hoc mundo inferiori. Unde Augustinus XI. De civitate Dei: In rebus creatis nil Deo propinquius sua imagine. Idem: Caelum, terra et omnia, quae in eis sunt, clamant, ut te amem, Domine, scilicet quia omnia subiectisti sub pedibus nostris. Secundo beneficia in incarnatione, qua tantum Deus dilexit nos, ut fieret homo, et sic plus quam angelos. Heb. II.: Nusquam angelos apprehendit, sed semen Abrahae. ¹² O qualis amor, quantus honor, quod Deus factus est frater noster! Augustinus super Ps. LII.: Filius Dei factus est particeps nostrae mortalitatis, ut homo fieret particeps suae divinitatis. Tertio beneficia in passionis redemptione, quia adeo dilexit nos, quod lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Unde Augustinus: Si piget amare, non pudeat reamare pro tanta Dei dilectione.
Tertio debemus memorari ea, quae inducunt nos ad gratiarumactionem, et haec sunt praedicta omnia beneficia, et insuper beneficium repromissae glorificationis et restitutionis aeternae beatitudinis. Unde Bernardus: Si totum debeo me illi pro me facto, quid et quantum debeo pro me redempto et reparato ad aeternam beatitudinem. O homo, si tibi rex promitteret et daret unum castrum, aut maius dicam: unum regnum, numquid non regratiareris tota vita tua, quanto magis deberes pro regno beato aeternae felicitatis. Bernardus: Sicut nullum est momentum, in quo non utamur Dei bonitate et misericordia, ita nullum debet esse momentum, in quo non debemus habere eius memoriam. Ad propositum: Beatus Emericus legitur, quod dum alii dormirent, ipse in psalmis et orationibus vigilabat per noctem, scilicet meditando Dei beneficia et gratias agendo, ipsumque summe amabat et timebat. Nam in uniuscuiusque psalmi fine veniam cum contritione postulabat. (C)
Circa secundum de tempestiva meriti cumulatione, quia statim a pueritia Christo servivit. Quaeri possunt tria praecipua aliis de hoc alibi tractatis.
Prima quaestio, qualiter se debeat homo habere in iuventute, ut mereatur magnam gratiam in conspectu maiestatis divinae. Respondetur, quod prout colligitur ex Scripturis Sacris, quod ad hoc praecipue tria sunt necessaria:
· Primo carnis disciplina
· Secundo eruditio sancta
· Tertio oratio devotissima cum cordis munditia
Primo inquam, ut quis in iuventute possit gratiam magnam promereri, debet habere carnis disciplinam. Unde Prover. XXII.: Stultitia colligata est in corde pueri ¹³ propter defectum experientiae et debilem usum rationis. Nam ut Philosophus in Problematis ait: Iuvenes sunt passionum insectatores, et ideo instabiles. Sed propterea subditur: Virga disciplinae fugabit eam, quia pueri magis moventur timore poenae, quam amore boni. Qui itaque vult apud Deum magnam gratiam promereri, debet corpus suum in iuventute sub disciplina coercere a concupiscentia et passionibus. Unde Thren. III.: Bonum est viro, cum portaverit iugum Domini ab adolescentia sua. ¹⁴ Augustinus: Maledictus, qui offert florem iuventutis suae diabolo, et faecem senectutis Christo.
Secundum est eruditio sancta et assuefactio in virtute ac honestate. Unde Prover. XIII.: Qui diligit filium, instanter erudit illum, qui autem parcit virgae, odit filium suum. ¹⁵ Unde Philosophus I. li. Ethicorum dicit, quod multum facit ad virtutem, ut iuvenes assuefiant in operibus virtutum. Versus: Quod nova testa capit, inveterata sapit.
Tertium est oratio devota cum cordis munditia. Unde Prover. XXII.: Qui diligit cordis munditiam propter gratiam labiorum suorum, habebit amicum regem, ¹⁶ scilicet caelestem. Ad id exemplum: nam quanto sunt pretiosiores reliquiae, tanto pretiosiori vasae, scilicet de auro facto et gemmis servantur, ergo Christus, Dei Filius super omnia pretiosissimus requiritur, ut servetur, et maneat in corde mundissimo, sicque adoretur. Item lapis pretiosus, qui iaspis dicitur, quanto pretiosius et mundius situatur, tanto efficacius et virtuosius operatur. Nam efficacius operatur locatus in auro, quam in argento, et plus in argento, quam in aere vel plumbo aut cupro. Sic Christus Dominus quanto in corde pretiosiori per munditiam collocatur inhabitando, tanto maiorem gratiam et virtutem confert homini et beatitudinem. Iuxta illud Mat. V.: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt, ¹⁷ ergo mundiores clarius, et mundissimi clarissime videbunt per illam maximam Topicam: sicut simpliciter ad simpliciter, sic magis ad etc. O ergo homo, adverte haec! (D)
Secunda quaestio: Quid de his, qui totum tempus iuventutis expenderunt in malis, vel saltem minus, quam debuerunt faciendo, quomodo recuperare poterint, quod perdiderint? Ad hoc respondet Bernardus, quod per veram poenitentiam recuperare talis poterit, si ardenter requirit, quod perdidit. Unde Bernardus dicit: Vere poenitens de tempore nil perdit, quia et praeteritum, quod perdidit, restaurat per contritionem, et praesens tenet per bonam operationem, et futurum per boni propositi constantiam et perseverationem. Haec Bernardus. O ergo homo provecte aetatis, o tu senex, provide tibi poenitendo, alioquin poenam lues in futuro, saltem in Purgatorio. (E)
Tertia quaestio: Quis horum magis tenetur diligere Deum et regratiari – an is, qui a principio suae vitae se a peccatis cavit, et Deo servivit in puritate, an ille, qui post multa peccata Dei misericordia ad poenitentiam rediit? Ad hoc respondetur ex sententia doctorum, praecipue sancti Thomae Secunda Secundae q. CVI. ar. VI., quod licet ex quadam consideratione, scilicet misericordiae Dei is, qui post peccata multa rediit ad poenitentiam, teneatur Deo magis. Primo quia tali poenitenti plus dimittitur. Cui autem plus dimittitur, plus diligit, id est diligere debet, ut ait Salvator Luc. VII. ¹⁸ per parabolam de duobus debitoribus cuidam feneratori. Secundo quia talis peccator plus indignus est ad Dei beneficia, utpote inimicus Dei. Unde Augustinus: Scio omnem criminosum inimicum esse Deo, ergo plus gratis conceditur ei misericordia a Deo et poenitentiae infusio. Nihilominus tamen simpliciter et absolute magis tenetur Deo innocens et a principio Deo deserviens, scilicet considerando Dei donum.
Primo quidem quia excellentius beneficium vel donum maius recepit. Maius est enim praeservari a malo, quam permittere incidere in peccatum, et postea liberare. Unde innocentia nobilius donum est et maius, quam poenitentia. Nam et Beata Virgo Maria propter donum summae puritatis et innocentiae plus debetrix est ad diligendum Deum et regratiandum (quod et fecit), quam deberet Petrus vel Magdalena et omnes poenitentes pro peccatorum suorum remissione vel venia.
Secundo quia talis innocens accepit a Deo bonum continuum gratiae et diuturnius. Ille autem poenitens post peccatum bonum interruptum accepit. Sed maius est bonum non interruptum, quam interruptum, sicut melius est vestis numquam lacerata, quam ipsa eadem post lacerationem reparata, (ceteris paribus), honorabilius est militi numquam cecidisse, quam post casum surrexisse.
Tertio quia in caelo praemiatur gloriosius. Iuxta illud Apoc. XIV.: Cantabant canticum novum, scilicet innocentes, quod nemo alius poterat cantare. ¹⁹ Haymo: Hoc canticum novum est gaudium de integritate mentis et corporis, quod nemo corruptus poterit habere. Ad propositum: Beatus Emericus a principio vitae semper in innocentia et puritate Deo servivit, carnem domando, vitia cavendo, virginitatem conservando et semper devote orando, sub eruditione sancti Stephani regis, scilicet patris sui et sancti Gerhardi. Ergo maximam gratiam habuit, et Deum multum dilexit, ac in caelo maximam habet gloriam. (F)
Circa tertium de felicitate superna ipsius beati Emerici sit pro conclusione, quod beatus Emericus quanto coepit Deo deservire celerius, et a principio aetatis purius, tanto in caelo fulget praemio gloriosius. Declaratur, quia Salvator Mat. XVI. dicit: Filius hominis reddet unicuique secundum opera sua. ²⁰ Sed quia ille, qui a principio semper Deo servivit, plura et mundiora opera bona fecit, ergo maiorem gloriam promeruit. Talis fuit beatus Emericus, ergo etc. Sed quaeritur, quomodo possit homo tam brevi tempore tantam gloriae excellentiam et felicitatem adquirere. Nam modico tempore beatus Emericus supervixit, scilicet annos circa XX a sua nativitate. Respondetur secundum doctores, quod brevi tempore potest homo magnam gloriam in caelo promereri et adquirere, sicut adquisivit iste beatus Emericus. Sic et beatus Stephanus, Agapitus, Chrysantus, Vitus, Ludovicus, Agnes et multi alii utriusque sexus, qui licet parum vixerunt, tamen maxima praemia adquisierunt in caelo. Et hoc ex tribus praecipuis provenit:
· Primo ex Dei gratia magna
· Secundo ex vitae sanctimonia
· Tertio ex divina dispositione et providentia
Primo ex Dei magna gratia, quia sicut magna hominum malitia constituit et facit quosdam magnos peccatores in brevi descendere ad profundum inferni, adeo, quod iusto Dei iudicio non permittantur vivere in hac vita diutius, utpote indigni, iuxta illud Ps.: Viri sanguinum non dimidiabunt dies suos, ²¹ id est dimidium temporis suae aetatis, quod deberent supervivere, si bene viverent, non habebunt morte praeventi, sicut patet in his, qui suspenduntur pro furto vel alio modo occiduntur aut moriuntur pro peccatis, cum adhuc essent in iuventute. Item idem Psalmus dicit: Subito defecerunt, perierunt propter iniquitatem suam. ²² Sic per contrarium magna et specialis gratia Dei facit, ut aliqui in iuventute aut pueritia habeant perfectionem plenam et praemium magnae gloriae. Unde Hugo de Sancto Victore: Secundum dona gratiarum sunt merita, et secundum quantitatem meritorum praemia.
Secundo ex vitae sanctimonia. Nam secundum Hieronymum: Non Hierosolymis fuisse, sed Hierosolymis bene vixisse laudabile est. Nec curandum est, quamdiu vivatur, sed quam bene vivatur, secundum sententiam sapientis. Ideoque sancti et boni homines parvo tempore superviventes et sanctae plurima meritorum cumula congregant, in quibus non tam diuturnitas temporis, quam charitatis firmitasque voluntatis pensatur, qua proponunt toto tempore vitae deservire Deo, et hoc quantum in se est, implent opere. Unde Gregorius III. q. VII. „In generibus” et XXIV. q. I. „Odi”: Plus Deo placet affectus offerentis, quam munus, et voluntas pro facto capitur.
Tertio ex providentia divina. Nam quia vult Deus quosdam sanctos educere per mortem celerius ex hac vita utique, quia secundum quod praevidit illos ad gradum gloriae caelestis pervenire debere, sic disponit, ut illam perfectionem gradus in brevi compleant, et completo meritorum gradu illo, ad quem sunt ab aeterno electi, mox educuntur a Deo. Unde Sap. IV. dicitur: Consummatus in brevi explevit tempora multa, placita enim erat anima illius, propterea properavit eum educere Deus de medio iniquitatum. ²³ Sic ergo Deus disposuit, ut beatus Emericus in brevi tempore vitae tanta merita adquireret, et tam sancte viveret, ut ad gloriam summam, ad quam electus fuerat, dignus celeriter haberetur, quam maximae autem sit gloriae, ostensum est in revelatione sancti Stephani facta Conrado, qui per illius merita obtinuit peccatorum maximorum remissionem, ut patet sermone I. „K”.
O ergo homo, festina ad supernam gloriam pervenire per bonam vitam et merita sanctitatis. O si videres, qualis et quanta sit illa gloria, et quantum superabundat in secundo choro angelorum super primum chorum, et sic consequenter in tertio super secundum, et sic de aliis ²⁴ usque ad nonum, libenter duceres centum annos in dura poenitentia et martyrio, ut saltem posses de inferiori ad superiorem secundum et quanto magis ad altiora pervenire, ut patet per Augustinum. Rogemus ergo Dominum Iesum, ut beati Emerici meritis det nobis gratiam et gloriam.

Sermonem quartum de sancto Emerico vide ex communi de confessoribus ²⁵.

---

¹ Ecl 12,1
² Mt 12,38
³ II Par 34,3
⁴ Dt 9,7
⁵ Iac 3,2
⁶ Apc 2,5
⁷ Is 38,16
⁸ Sir 7,40
⁹ Ecl 11,8
¹⁰ Prv 12,5
¹¹ Sir 1,27
¹² Hbr 2,16
¹³ Prv 22,15
¹⁴ Lam 3,27
¹⁵ Prv 13,24
¹⁶ Prv 22,11
¹⁷ Mt 5,8
¹⁸ Cf. Lc 7,47
¹⁹ Apc 14,3
²⁰ Mt 16,27
²¹ Ps 54,24
²² Ps 72,19
²³ Sap 4,13-14
²⁴ Editio: et ceteris
²⁵ Vide PA 117: De quocumque confessore communis sermo vel PA 118: De quocumque confessore communis sermo.